NIEUWS
Beweging van de Reformatie glanst niet meer
Het idee van een nationale synode is in de afgelopen weken stevig bekritiseerd. Initiatiefnemer ds. Gerrit de Fijter reageert in het Nederlands Dagblad. Hij vraagt zich af waarom er alleen herkenning onder protestanten lijkt te zijn op Hervormingsdag. ,, Kinderen van de Reformatie lijken veel op kleermakers die nauwkeurig de maat nemen.”
Al jaren is in Nederland onder orthodox-christelijke studenten een bijzondere oecumenische beweging gaande, die echter niet of nauwelijks wordt opgemerkt. Deze jongeren hebben steeds minder boodschap aan kerkmuren en verlangen naar een nieuw elan onder christenen. Teken aan de wand is het ingezonden stuk van het bestuur van de landelijke studentenvereniging Civitas Studiosorum in Fundamento Reformato (CSFR) op de afhoudende reactie uit verschillende kerkgenootschappen op de Nationale Synode. Misschien moeten we in ons kerk-zijn wat meer naar de komende generaties kijken.
,,Het is onbegrijpelijk dat elke poging tot gesprek over wat ons als christenen bindt en wat de goede boodschap voor de samenleving is, niet van de grond kan komen”, schreven Maarten Vogelaar en Arien van ’t Hof namens CSFR in het Reformatorisch Dagblad. Er is al jaren een – wat ik zou willen noemen – ‘stille reformatie’ gaande die gestadig knabbelt aan de kerkmuren die zijn opgetrokken na Luther en Calvijn.
Ik denk ook aan de vele gezamenlijke diensten waarin de Reformatie wordt herdacht. In een groot aantal plaatsen komen op 31 oktober christelijk-gereformeerden, hervormden en gereformeerden, en soms ook vrijgemaakt- of Nederlands-gereformeerden, leden van Gereformeerde Gemeente en Oud-Gereformeerde Gemeente bijeen in één dienst. Dan gaat het vaak over de rol van Luther (en veel minder over die van Calvijn). Oecumene vanuit het besef dat wij iets delen waarbij we de kerkelijke grenzen laten voor wat ze zijn.
Diepe crisis
Wat delen we dan? Bijna altijd klinken drie sola’s: sola fide, sola Scriptura, sola gratia. De pijlers onder met name de Gereformeerde traditie. Dat in de Lutherse traditie de drie sola’s onder de koepel van het solus Christus staan, brengt geen scheiding. Gelukkig is er dan over kerkgrenzen heen herkenning op de wezenlijke punten van het protestantisme. Het brengt na 450 jaar nog steeds mensen op de been. Maar waarom alleen op die ene dag in het jaar terwijl het protestantisme in ons land in een diepe crisis is geraakt?
Heeft alleen de secularisatiegolf die in ons land een enorme kaalslag teweeg heeft gebracht ons naar de marge van de samenleving gedrongen? Het probleem ligt dieper. Het ligt bij onszelf. Het protestantisme heeft – los van secularisatie en ontkerkelijking – zelf ook een probleem. De Reformatie kun je een vrijheidsbeweging noemen. Vrij van de tirannie van een kerk die in die tijd ver was afgedwaald van haar oorsprong. Vrij van een opgelegde geestelijke last: wij zijn niet aan onze eigen goede wil en goede daden onderworpen, maar wij zijn door genade vrijgekocht. Die vrijheid door Gods genade, waar de Schrift mij keer op keer van verzekert, heeft geleid tot een stroom aan toerustingmateriaal.
Zowel Luther als Calvijn schreven verschillende catechisatieboeken. Tot op de huidige dag zijn talloze mensen gevormd door de Heidelbergse Catechismus. De Nederlandse geloofsbelijdenis en Dordtse leerregels kun je zien als een verdediging tegenover afwijkende visies toentertijd.
Al die geschriften wilden niet anders dan de soevereiniteit van Gods genade in Jezus Christus uitspellen. Kinderen van de Reformatie lijken veel op kleermakers die nauwkeurig de maat nemen: bij de ander is het te breed en bij weer een ander te smal. En soms zeggen we hardop: gelukkig zijn wij niet als de ander.
Zijn wij als kinderen van de Reformatie op die manier in feite geen kinderen van het (rationele) modernisme geworden? Er is de neiging om alles vast te leggen in formuleringen. Ja, onze primaire roeping lijkt te zijn Gods openbaring in Christus vast te leggen in formules en dogma’s en daar de ander op af te rekenen.
We veronderstellen dat we op die manier de waarheid kunnen vastleggen. Voor alle duidelijkheid: ik breek hier niet een lans onze belijdenissen of onze kerkelijke dogma’s bij het grof vuil te zetten. Ik beweer ook niet dat gesprekken over de grenzen van de prediking niet belangrijk zouden zijn. Ik betoog dat aan de beweging van de Reformatie zoveel is aangeslibd dat deze eens door de wasstraat gehaald zou moeten worden. In de hoop dat wat glanzend was er ook weer glanzend uit tevoorschijn komt.
Biblibeten
Onze wereld is de laatste dertig jaar ingrijpend veranderd. Rondom me heen zie ik generaties opgroeien zonder enige kennis van de Bijbel en het christelijk geloof. Een voortgaande analfabetisering van het christelijk geloof in een paar generaties. Wie kent de ‘biblibeten’ in het eigen leefverband niet? Moet dat ons allemaal niet een grote zorg zijn? De beweging naar een ‘nationale synode/protestants forum’ is niet bedoeld om in Nederland een soort superkerk van de grond te tillen met een kleermaker die alleen maar dezelfde confectiegelovigen knipt. De angst die ik in sommige reacties hoor – dat men het ‘éigen kerkverband’ kwijtraakt of zo – is uit de lucht gegrepen. Kerkelijk Nederland kan zich niet meer een jarenlang voortslepend Samen-op-Wegproces veroorloven! We beogen de blik naar buiten te richten: naar een samenleving die voor een groot deel bestaat uit mensen die geen oriëntatie (meer) hebben.
Geen boodschap
Wat is onze boodschap als protestantse kerken aan die samenleving? Of zijn we werkelijk zo verdeeld geraakt, dat we geen boodschap hebben aan en voor de samenleving? En als dat waar zou zijn, wat betekent dat dan voor de traditie waar we in staan? Maakt in dat geval onze kerkelijke verdeeldheid misschien Gods oordeel zichtbaar? Ik stel de vraag met de nodige aarzeling en met schroom. Het spreken over de zonde en de schuld van de verdeeldheid is in onze kringen bijna een ‘verplicht punt’. Je kunt ook zeggen ‘een verplicht stoppunt’ om daarna de weg van de verdeeldheid gewoon te vervolgen…
Het is dus vaak nogal goedkoop. In het aangezicht van een samenleving die op zoek is naar zin, doel en richting, wordt de vraag van de verdeeldheid echter beklemmend. Hebben wij ‘een woord voor de wereld?’ Of zijn ook wij zo gefragmentariseerd, dat we vervallen in diep stilzwijgen? Een van de zaken die Luther voor ogen stond bij de Reformatie, was de betrokkenheid bij de gewone mensen in hun alledaagse leven. Wij zijn als kerken geroepen om hen het Evangelie te verkondigen. Voor Luther was dit zo belangrijk, dat hij zocht naar een nieuwe taal, naar woorden die het geheim van Gods genade zo konden vertolken, dat de gewone man en vrouw op straat het kon begrijpen. In zijn brief over het vertalen van de Bijbel past hij dat toe. In het zoeken naar mogelijkheden om schouder aan schouder te staan, kan alleen het woord van Jezus richting gevend zijn: ‘Laat hen allen één zijn… opdat de wereld gelooft dat U mij hebt gezonden’. Misschien is dat wel het voornaamste doel van de ‘Nationale synode/protestants forum’, dat we met elkaar op zoek gaan naar woorden, naar een taal waarmee we elkaar en de samenleving opnieuw leren verstaan. Om vandaag door te kunnen geven wat de christelijke kerk van alle eeuwen doorgaf met het woord van Jezus zelf: ,,Ik ben de weg, de waarheid en het leven”. Dat vraagt van de kerken opnieuw om een reveil, een opwekking, een reformatie.
Een bericht schrijven