NIEUWS

De kans dat een kort geformuleerde geloofsbelijdenis van protestantse kerken, in het kader van een Nationale Synode, uitloopt op een compromisboodschap voor geseculariseerd Nederland, is zeer groot. Daarmee nemen de orthodoxe deelnemers aan dit initiatief een last op zich die zij niet kunnen dragen. Dat zegt de vrijgemaakte emeritus-hoogleraar Jochem Douma in het Nederlands Dagblad.

Het is de bedoeling in het najaar van 2010 een Nationale Synode bijeen te roepen. Enerzijds getuigt dat van hoge verwachtingen en bijzondere pretenties, als de initiatiefnemers de geplande vergadering een Nationale Synode noemen. Anderzijds haast men zich om ook het betrekkelijke ervan te erkennen. Deze ‘synode’ heet immers tegelijk een ‘platform’, en de opgestelde belijdenis, waarin het geloof beleden wordt dat allen gemeenschappelijk hebben, heet een ‘groeitekst’, als uitgangspunt voor de besprekingen. Het platform heeft de bedoeling de onderlinge contacten tussen de kerken te versterken en wil een aanmoediging zijn tot – waar mogelijk – meer eenheid.

Kennelijk is het de organisatoren duidelijk dat deze eenheid er principieel ook al is. Want, zo lees ik op de website van de Nationale Synode, wij horen bij elkaar en zijn aan elkaar gegeven in het ene lichaam van Christus, zijn kerk. Ons land is geseculariseerd en meer dan vroeger is het nu noodzakelijk dat de kerken in heel protestants Nederland schouder aan schouder gaan staan. De synode moet uitmonden in een boodschap die de (protestantse) kerken gaan richten aan de Nederlandse samenleving anno 2010.

Opmerkelijk
Het mag opmerkelijk heten dat ook mensen uit de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) meewerken aan dit initiatief. Dit project is daar namelijk volstrekt uniek, gezien in het licht van ruim zestig jaar vrijgemaakte kerkgeschiedenis. Prof. Barend Kamphuis kan over het synodeproject in zijn artikel van 7 december wel zeggen dat de vrijgemaakte kerken de traditie kennen om naar eenheid te verlangen. Maar deze kerken kennen niet de traditie dat zij ter wille van die eenheid zoveel mogelijk protestantse kerken bij elkaar wilden hebben. Van enige oecumenische toenadering was geen sprake. Daarom valt het op dat er nu ineens een kerkelijke consensus te bereiken valt, waarin gezwegen wordt over de kinderdoop (i.v.m. baptisten en pinkstergroeperingen), over de uitverkiezing (i.v.m. de remonstranten) en over de grenzen van de kerk met haar tucht (i.v.m. hervormde en synodaal-gereformeerde kerken). Dat zijn onderwerpen die in het korte credo van de aanstaande synode niet aan de orde komen.

Het mag opmerkelijk heten dat ook mensen uit de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) meewerken aan dit initiatief. Dit project is daar namelijk volstrekt uniek, gezien in het licht van ruim zestig jaar vrijgemaakte kerkgeschiedenis.

Ik geef Kamphuis toe dat hij daarmee de verschillen tussen de kerken die aan het synodeproject meedoen, niet verdoezelt. De synode zal een platform zijn waar men met elkaar gaat praten. En het credo heet een groeitekst. Maar Kamphuis kan er m.i. niet onderuit dat hij omwille van de synode de verschillen wel moet relativeren. Want alleen door de genoemde onderwerpen van minder belang te achten voor de gezamenlijke boodschap aan kerk en wereld, kan hij aanschuiven bij baptisten, remonstranten en vrijzinnige kerken. Dat die laatste kerken mogelijk niet meedoen, komt door hun eigen beslissing en niet door het handelen van de organisatoren.

Pretentieus
Laten we nu even aannemen dat ik veel te kritisch oordeel over het plan voor een Nationale Synode. Het eigen kerkelijk verleden is immers niet bepalend om de toen getrokken lijnen alleen maar door te trekken. Verandering en zelfs bekering in ons kerkelijk optreden kunnen noodzakelijk zijn. Maar zelfs dan zou ik het pretentieus en ook heel naïef vinden als de verscheurde en innerlijk diep verdeelde protestantse kerken menen dat zij een gemeenschappelijke boodschap kunnen brengen aan de Nederlandse samenleving.

Wat zal daarin staan? Ik lees dat het een boodschap van troost en hoop moet worden. Ik kom onderwerpen tegen als het milieu, terrorisme en armoede in de wereld. Het lukt stellig om daar volzinnen over te formuleren. Maar lukt het ook om een consensus te bereiken als het over bekering gaat tot de levende God en tot Jezus Christus als de enige naam die ons hoop en troost kan geven? Lukt het ook om naast het afwijzen van terrorisme abortus provocatus als een schande in onze samenleving te kwalificeren? Of het homohuwelijk geen huwelijk te noemen?

Rooms-katholieken
De kerk die dat vrijmoedig doet en deed, is de Rooms-Katholieke Kerk, maar zij is voor Dordrecht niet uitgenodigd. Terwijl de bisschoppen van deze kerk zich in het Amerikaanse abortusdebat tegen overheidsvergoeding van abortus provocatus uitspreken, zijn het vier protestantse kerkengroepen in de VS die van mening zijn dat het ,,een sociale en morele plicht is om de toegang tot abortus te garanderen in elke periode van iemands leven” (ND 9 december).

De kans dat consensus over een kort geformuleerd credo zal uitlopen op een compromisboodschap voor geseculariseerd Nederland is zeer groot. Zo groot, dat we op een een bedenkelijk compromis moeten rekenen, of op zwijgen over zaken waar spreken geboden is. Daarover richt ik mij met name tot hen aan wiens orthodoxie ik niet twijfel, maar die daarom wel een last op zich nemen die zij naar mijn overtuiging niet kunnen dragen in het gemengde gezelschap waarin zij zich hebben begeven.

J. Douma is emeritus hoogleraar ethiek aan de vrijgemaakt-gereformeerde Theologische Universiteit in Kampen.