NIEUWS

Het lijkt mooi: verschillende protestantse kerken die zich in een nationale synode verzamelen rondom een actueel geformuleerde geloofsbelijdenis. Maar daarachter gaat een veelvoud van uiteenlopende en tegenovergestelde opvattingen schuil, schrijft de gereformeerd vrijgemaakte dominee Anne van der Sloot.

Er zal dus meer moeten gebeuren om tot herstel van de tot op het bot verscheurde kerken van de Reformatie te komen.
Het Nederlands Dagblad vat het pleidooi van oud-PKN-preses De Fijter en de rondom hem gevormde stuurgroep voor het houden van een nationale synode samen onder de kop ‘De Cock krijgt zijn nationale synode’ (17 oktober). Hoewel het verlangen van de stuurgroep naar eenheid onder de christenen mij sterk aanspreekt, betwijfel ik sterk of de door hen bepleite synode beantwoordt aan dat waar ds. Hendrik de Cock in het begin van de negentiende eeuw om vroeg.

Het zal de stuurgroep bekend zijn dat hun strategie om eerst de protestanten in ons land te verenigen en die vervolgens op één noemer te brengen met de rooms-katholieken vaker is beproefd. Koning Willem I streefde indertijd, in de woorden van schrijver-journalist P. Jongeling, ook naar ,,De vereniging van alle protestanten in één kerkgenootschap onder de voogdij van de vorst. Ook de roomse kerk moest rijp gemaakt worden en ten lange leste zou men dan, door schrapping van de ‘geschilpunten’, één nationale kerk kunnen krijgen, die boven de geloofsverdeeldheid was uitgekomen.” Heeft deze strategie toen tot het voorgestane doel geleid? Nee, daardoor is er juist een enorme kerkelijke verdeeldheid in de gereformeerde gezindte ontstaan, die ook nog eens wereldwijd is ‘geëxporteerd’, o.a. naar Noord-Amerika, Zuid-Afrika en Indonesië.

Nu zou de stuurgroep kunnen tegenwerpen: ,,Maar koning Willem I voerde een top-down-strategie door in 1816 de toenmalige Gereformeerde Kerken als instrument te gebruiken om de vereniging van christenen te realiseren, terwijl wij een bottom-up-strategie voorstaan. Wij beogen slechts een nationaal synodeplatform waar de verschillende protestantse kerken elkaar in alle vrijheid ontmoeten.” Graag zou ik de stuurgroep toestemmen dat hun ‘plan van aanpak’ heel anders is dan dat van koning Willem I, ware het niet dat de termen die zij gebruiken, zoals nationale synode en oecumenisch concilie, mij dit verhinderen. Bovendien: de beoogde synode wordt bijeengroepen op basis van een credo, waarin de opstellers de kern van hun persoonlijke geloof hebben verwoord. Credo is een term die vanouds staat voor een kerkelijke belijdenis!

Ook wordt van de verschillende protestantse kerken gevraagd hun actuele verwoording van de kern van het christelijke geloof eraan toe te voegen. Op die manier kan dan op de te houden synode ‘een nationaal credo’ worden vastgesteld. Het kan niet anders dan betekenen dat de bestaande leerverschillen worden verhuld. En juist dat ‘plan van aanpak’ volgde destijds ook koning Willem I. ‘Zijn’ nationale synode van 1816 liet ook de eenduidige norm van Schrift en de daarop gegronde belijdenis van de kerk los door bewust een ondertekeningsformulier in te voeren dat ruimte gaf aan dubbelzinnigheid.

Graag wil ik de stuurgroep in zijn pleidooi voor een nationale synode bijvallen, maar dan wel een die voldoet aan de voorwaarden zoals die bijvoorbeeld door de zeventiende-eeuwse Leidse theoloog prof. dr. Anthonius Thysius zijn omschreven: een vergadering waarin men niet alleen zégt de hand te houden aan de klassieke belijdenis van de kerk, maar ook daadwerkelijk de hand houdt aan de Heilige Schrift als norm voor geloof en leven. Het beleggen van een dergelijke synode is de ‘koninklijke weg’ om te komen tot meer eenheid onder de christenen. Geen gemakkelijke weg, maar wel een die perspectief op genezing biedt: herstel van de tot op het bot verscheurde kerken die uit de Reformatie van de zestiende eeuw zijn voortgekomen.

Stimulans
Een stimulans voor een dergelijke synode is de bekende uitspraak van kerkvader Cyprianus ‘buiten de kerk geen zaligheid’. En dan opgevat in de zin zoals de reformatoren deze uitspraak verstonden. Luther heeft dit kort en krachtig zo verwoord: ‘waar het Woord is daar is de kerk!’ Oftewel, waar het evangelie zuiver wordt gepredikt en bele­den, daar werkt de Heilige Geest het geloof in de harten van mensen tot hun eeuwig behoud. Cyprianus’ uitspraak bepaalt ons bij de Schriftuurlijke waarheid: ‘voor wie God Vader is, moet de kerk ook moeder zijn!’ Daarmee worden tegelijk allerlei spirituele vluchtwegen afgesneden. Zoals de ‘hoogkerkelijke’ vluchtweg, die wordt ingeslagen als men een hiërarchisch kerkinstituut creëert, dat wel een zichtbare eenheid suggereert, maar waar de eenheid in de waarheid ontbreekt. Zoals bij de Rooms-Katholieke Kerk het geval is, maar ook bij het Nederlands-hervormde kerkgenootschap, dat onder leiding van de synode van koning Willem I tot stand kwam.

Ook de ‘laagkerkelijke’ vluchtweg wordt door de uitspraak van Cyprianus afgesneden. De weg die de stuurgroep inslaat. Immers met voorbijgaan van de zichtbare eenheid van de kerk roepen zij de verschillende protestantse kerken op zich te verzamelen rondom een actueel geformuleerd nationaal credo, waarachter een veelvoud van uiteenlopende en tegenovergestelde geloofsopvattingen schuilgaat.

Hendrik de Cock drong begin negentiende eeuw aan op een echte nationale synode: een kerkelijke vergadering, die bijeengeroepen op de grondslag van de Heilige Schriften en de daarop gegronde belijdenis van de kerk, zich inzet voor de heilige evangeliedienst van de kerk. Wat de stuurgroep bepleit, is een ‘laagkerkelijk’ nationaal synodeplatform. Een initiatief, waarbij van niemand gevraagd wordt om zijn of haar onschriftuurlijke opvattingen als krijgsgevangene aan Christus te onderwerpen, waartoe de apostel Paulus in 2 Korinte 10:5 oproept. Wat dat betreft zullen er verdere en andere stappen moeten worden gezet.

A. van der Sloot is predikant van de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) te Bedum