NIEUWS

De aangekondigde nationale synode kan gemakkelijk tot nationale ramp worden, namelijk wanneer we het voorstel van ds. De Fijter doodkritiseren dan wel doodknuffelen. Dat schrijft prof. Herman J. Selderhuis in het Nederlands Dagblad.

In de voorbije weken is er heel veel over gezegd en we lijken in een fase terecht gekomen die lijkt op het gesprek tussen Abraham en de HERE over de vraag bij hoeveel rechtvaardigen Sodom en Gomorra nog gespaard zullen blijven. Hoeveel kerken doen nog mee? Wordt het quotum gehaald? Als het niks wordt, staan we als kerken mooi te kijk, ja is het rampzalig voor ons image. En wellicht nog meer voor de naam des HEREN.

Confessie
Natuurlijk hebben die vertegenwoordigers van sommige kerken gelijk als zij zeggen dat eenheid niet zonder waarheid bestaat. Daarom kunnen ook vragen gesteld worden bij de realiteitszin van hen die dolenthousiast zijn over dit idee. Wij leven nu eenmaal niet meer in de tijd waarin de apostolische geloofsbelijdenis geformuleerd werd en het is dan ook wel wat simplistisch kritiek op het idee van zo’n synode te pareren met de opmerking dat de critici ook problemen zouden hebben gehad met de Twaalf Artikelen als die vandaag geformuleerd moesten worden. Tussen de jaren van het apostolicum en nu zit wel een tijdje en in dat tijdje is er nogal wat gebeurd.

De bundel die Theodor Mahlmann aangeboden kreeg 1) gaat bijvoorbeeld over de discussie over vrije wil en predestinatie. Het boek bevat hoogst interessante opstellen over een actuele en immens belangrijke thematiek. Je kunt in de discussie over een nationale synode niet doen alsof er niet in 1618/1619 ook een nationale synode was, ook niet alsof er geen discussie tussen Augustinus en Pelagius is geweest.

Het grondige commentaar van Werner Führer 2) op het lutherse belijdenisgeschrift de Schmalkaldische artikelen bepaalt ons er tevens bij dat je niet kunt doen alsof er geen discussie tussen Rome en Reformatie en tussen Luther en Erasmus is geweest over de meest wezenlijke vragen rond de verhouding tussen de heilige God en de zondige mens. Wij kunnen niet terug achter deze discussies, achter confessies en kerkelijke besluiten. Wij kunnen wel, mede via studies als die van Führer, ons bezinnen op de vraag of bepaalde discussies zo gevoerd kunnen worden dat ze tot niet blijvende gescheidenheid en nieuwe breuken gaan leiden.

Poging
Er zijn al wel eerder pogingen gedaan op grond van de Bijbel alleen, de christenheid weer bij elkaar te brengen. In feite is de Reformatie van de zestiende eeuw een prachtig voorbeeld van zo’n poging. Thomas Brady beschrijft in zijn nieuwe boek 3) de verschillende modellen die destijds daarvoor al werden aangereikt. Luther zelf wilde een nationale synode, dat wil zeggen een vergadering waarbij niet maar één geestelijke ic. de paus het voor het zeggen had en dan nationaal in die zin dat de Duitsers zelf ook eens konden zeggen wat ze van de toestand vonden. Brady beschrijft ook hoe mis het ging toen enerzijds de politiek zich er mee ging bemoeien, maar ook hoe fataal het was dat al teveel menselijks van Luther en Zwingli zelf een rol ging spelen en persoonlijk theologische stokpaardjes het gesprek frustreerden.

De dopers, eertijds ook wel wederdopers genoemd, hebben deze houding van ‘met Bijbel en zonder belijdenis’ het langst volgehouden, zoals een nieuwe bundel studies over de Grenzen des Täufertums 4) uitvoerig beschrijft. Toch heeft dit beleid ook al heel snel het loodje moeten leggen, namelijk toen men het bij de dopers intern niet eens werd bijvoorbeeld over de vraag hoeveel tucht God vraagt en een mens nog aan kan. De interne standpunten werden tot schriftelijke confessies en daarmee bleek het confessieloze ideaal idealistisch en dus irrealistisch te zijn. Met deze gegevens is niet elke nieuwe poging op wat smallere basis tot kerkelijke eenheid te komen tot mislukken gedoemd, maar enige kennis van wat er in de kerkgeschiedenis gepasseerd is kan wel voor teleurstellingen bewaren en kan tevens leren hoe je sommige dingen wat anders moet aanpakken.

Het boek 5) met de verslagen van een conferentie in Wheaton College in 2008 is voorbeeld van zo’n aanpak. De bezinning richt zich op de vraag naar de betekenis van de leer van Gods Drie-eenheid en of niet in die leer de sleutel ligt naar de eenheid van alle christenen. Op frisse en Bijbelse wijze wordt hier een eeuwenoud dogma in al zijn rijkdom, wijsheid en actualiteit neergezet en het boek demonstreert hoe theologisch onderzoek zich aan kerk en christenheid dienstbaar kan maken. Gebruikmakend van wat was, maar in vol besef van hoe het nu is.

Wereld
Want de wereld zit vandaag wel even wat anders in elkaar dan in de zestiende eeuw. Destijds stonden de Turken voor Wenen. Nu wonen ze al heel wat jaren gewoon naast je. De wereldgeschiedenis van de 20e eeuw die door Hans-Heinrich Nolte nu in 400 pagina’s beschreven is 6) kan ons over die gewijzigde wereld kort en goed informeren. Eerst waren er vele landen in de wereld. Nu leven wij in één wereld met verschillende landen. En in de meeste Westerse landen met verschillende religies.

Timo Güzelmansur heeft in opdracht van de CIBEDO, een katholieke organisatie voor de ontmoeting tussen christendom en Islam, de belangrijkste officiële katholieke documenten over de dialoog van de kerk met de islam bijeengebracht.7). Die documenten getuigen van bereidheid tot luisteren maar ook van vasthouden aan wat onopgeefbaar is en van aanwijzen wat scheiding brengt en zal blijven brengen.

De documenten getuigen echter ook van een realiteit waarin het in Europa en dus ook in de meeste Nederlandse steden zo is, dat je blij bent dat er in je straat of in je flat behalve jijzelf nog een getuigend en kerkgaand christenmens woont, ook al is die dan anders-gereformeerd, doper of katholiek. Dat neemt de verschillen niet weg maar onderstreept wel de noodzaak naar buiten als één getuige op te treden. Een nationale synode zou zich misschien wel allereerst met die vraag, namelijk met het getuigenis van de kerk naar buiten moeten bezighouden. Dat zou hoogstwaarschijnlijk meer samenbindend kunnen werken dan het ijverig en welgemeend zoeken naar onderlinge verschillen en overeenkomsten. Er is immers in ons land reeds een grote nationale ramp gaande, namelijk dat zoveel mensen zonder de Here Jezus leven. En zonder Hem sterven.