NIEUWS

De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) heeft plannen om een ‘nationale’ synode van alle protestantse kerken in ons land te organiseren (Nederlands Dagblad 19 februari). Emeritus predikant Hans Kronenburg begrijpt niet waarom een eerder geuite wens van PKN-scriba Arjan Plaisier om de rooms-katholieken erbij te betrekken toch niet gerealiseerd wordt.

De Protestantse Kerk in Nederland wil een krachtig getuigenis geven van de betekenis van het evangelie van Jezus Christus en van de roeping van de kerk in de samenleving. Volgens synode­secretaris Arjan Plaisier is er een verklaring in de maak waarbij de kerk de klassieke geloofsbelijdenis (bedoeld is waarschijnlijk de algemeen-christelijke of katholieke apostolische geloofsbelijdenis van de vroege kerk) als uitgangspunt neemt en waarop alle uitgenodigde kerken gevraagd zullen worden te reageren. Het moet een soort ‘forum’ worden naar het model van het onlangs opgerichte Global Christian Forum , dat functioneert als een wereldwijd netwerk van protestanten, orthodoxen, rooms-katholieken, evangelicalen en pinksterkerken; met dit verschil dat in het Nederlandse geval de Rooms-Katholieke Kerk niet wordt uitgenodigd. Volgens Plaisier is het daarvoor nog te vroeg.

Groot belang

Het lijkt ook mij een goed idee vertegenwoordigers van alle protestantse kerken in ons land bijeen te roepen om een christelijk getuigenis te laten horen in onze geseculariseerde samenleving. Het zou oecumenisch en maatschappelijk van groot belang zijn als het protestantisme, dat eeuwenlang gekenmerkt is geweest door verdeeldheid en onderlinge strijd, in de 21e eeuw zou komen tot een saamhorig en eenstemmig belijden van de naam van Christus.

Met ‘concilie’ bedoel ik dan een algemeen kerkelijk beraad zoals ook Calvijn daar een voorstander van was

Ook valt te overwegen een dergelijke bijeenkomst een ‘synode’ te noemen, want dat is een prachtig woord. Het betekent zoiets als ‘samen op weg’ zijn en in die zin is het ook een zeer toepasselijk woord. Kerkelijke synodes hebben per definitie de functie dienstbaar te zijn aan de eenheid. Maar die eenheid gaat verder dan de eenheid in eigen kerk en eigen land. Het behoort tot de klassieke regels van een synode dat zusterkerken ervoor worden uitgenodigd.

Dat brengt me op het punt van de oecumene. Zeker in het Calvijnjaar (homo oecumenicus bij uitstek) ligt het voor de hand voor een dergelijke synode ook de andere kerken van de gereformeerde traditie uit te nodigen. Niet alleen vrijgemaakten, Nederlands-gereformeerden, christelijk-gereformeerden en hersteld-hervormden (en alle andere reformatorische kerken en groeperingen). Die horen bij de familie. Maar waarom niet ook de rooms-katholieke, de oudkatholieken, de Anglicaanse en Orthodoxe Kerken in Nederland? Horen die niet bij de familie? We belijden toch het geloof met hetzelfde apostolische credo, al verschillen we in de interpretatie ervan? We zijn toch wel zover in de oecumene dat ook de rooms-katholieke en de andere genoemde geloofsgemeenschappen als zusterkerken kunnen worden beschouwd? Anders is het parool ‘eenheid in verscheidenheid’, dat de PKN vanuit de oecumene heeft overgenomen, een wassen neus. Zou het daarom niet beter zijn – en meer bij de tijd – om te gaan werken aan een oecumenisch, pastoraal concilie van alle Nederlandse kerken, voorbereid door vertegenwoordigers uit die kerken? En met ‘concilie’ bedoel ik dan een algemeen kerkelijk beraad zoals ook Calvijn daar een voorstander van was. Ik denk dat een dergelijk concilie vijf eeuwen later, nu Nederland nog meer dan de andere Europese landen geseculariseerd is, dringend nodig is. Juist vanwege ‘de nood der tijden’ (Calvijn). Het zou het getuigenis van de kerken in ieder geval geloofwaardiger maken.

Schandaal

Wat de rooms-katholieken betreft: ik herinner mij de toespraak die de bisschop voor de oecumene, Jan van Burgstede, in 2007 voor de synode van de PKN gehouden heeft. Daarin typeerde hij de verdeeldheid van de kerken als ‘een schandaal, dat een te zware wissel legt op de opdracht van de christenen om te getuigen van het evangelie’. Zijn woorden werden met instemming door de synode begroet. Dan is het toch nog maar één stap om vervolgens rond de tafel te gaan zitten en te overleggen wat voor getuigenis dat dan zou kunnen zijn? Mocht dat een stap te ver zijn dan zouden toch minstens de andere lidkerken van de Raad van Kerken uitgenodigd moeten worden om mee te denken en waarnemers met spreekrecht af te vaardigen.

,,We moeten niet zitten prutsen; dit moet direct goed worden opgepakt, willen de kerken niet afhaken”, zei Arjan Plaisier. En hij verwees daarbij naar Calvijn. ,,Dat juist deze hervormer zijn uiterste best gedaan heeft om de kerken bij elkaar te brengen, heeft ons in dit Calvijnjaar veel te zeggen”. Onlangs hoorde ik Plaisier in een lezing voor rooms-katholieke studenten uit Leuven de beroemde woorden van Calvijn citeren, dat hij bereid was ,,wel tien zeeën over te steken om de verscheurde christenheid bij elkaar te brengen voor een oecumenisch concilie. Maar het is er niet van gekomen”, zei de PKN-scriba toen. ,,Calvijn heeft nooit een zee kunnen oversteken, daarom moeten wij in onze tijd doen wat hij toen wilde, maar niet kon…”. Zou de PKN dan niet moeten beginnen om in eigen land de grote rivieren over te steken en onze rooms-katholieke medechristenen uit te nodigen voor een conciliair beraad? Zij zouden van harte welkom moeten zijn, evenals de andere kerken van de ‘katholieke’ traditie’. ,,We moeten niet zitten prutsen”, zei Plaisier. Dat ben ik helemaal met hem eens. We moeten er iets goeds van maken: een echt oecumenisch concilie als een teken van eenheid in onze door strijd en verdeeldheid zo verscheurde wereld.

Hans Kronenburg is emeritus predikant van de Nederlandse Hervormde Kerk en was jarenlang adviseur van de Katholieke Vereniging voor Oecumene Willibrord en Bonifatius.